ဗုဒၶဘာသာကုိ ယုံၾကည္သက္၀င္ ကုိးကြယ္လုိ. ကမာၻေပၚတြင္ ရခုိင္ဆုိေရ
နာမတစ္ခုျဖင္. နိန္လာခေရ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါေရ။ဘာသာ
ႏွုိက္ႏွုိက္ရွိင္းရွုိင္း သက္၀င္ကုိးကြယ္ေစာ္မွာလည္း ဇာလူမ်ိဳးနန္.မွ
မတူ ဘာသာတရားကုိ ဦးထိပ္ထားကတ္ဘာေရ။အလွဴအတန္းရီး
စီတနာ မိတၱာတရား
ၾကီးမားကတ္ပါေရ။ခြင္.လႊတ္သည္းခံ
ကုိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ မိတၱာဂရုဏာလည္း ၾကီးမားပါေရ။ေဒပိုင္ ဘာသာတရား
ကုိင္းရွုိင္းပနာ မိတၱာ ဂရုဏာစိတ္ ၾကီးမားလြန္းလုိ.လည္း ရခုိင္ျပည္ကို
ဗုဒၶဘုရားရွင္ကုိယ္တုိင္ ၾကြေရာက္ခေရ သမုိင္းအေထာက္အထားတိလည္း ဟိန္.ပါေရ
မဟုတ္ပါလား။တတိယ ဓည၀တီကုိ တည္ေထာင္ခေရ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္လက္ထက္မွာ
ဘုရားရွင္ကုိယ္တုိင္ ၾကြေရာက္လာပနာ ရင္ငိြ.ေတာ္ ခုနစ္အုပ္ကို
သြင္းလုိ.မဟာျမတ္မုနိဗုဒၶရုပ္ပြ
ဘုရင္မင္းျမတ္ ရခုိင္ျပည္ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ခသည္အခ်ိန္အခါက ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိ
သြန္းလုပ္သည္ဟု
ရုိးရာဓေလ့ ထုံးတမ္းစဥ္လာယုံႀကည္မွဳ ထားကတ္ေစာ္က သမုိင္အေထာက္အထားတိကလည္း
သက္သီျပလွ်က္ ဟိန္.ပါေရေလ။ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ဗုဒၶ၏
ေဟာႀကားျပသမွဳ႐ုိ႔၏ သတင္းကုိ ႀကားသိရျပီး ဗုဒၶကုိရုိေသကုိးကြယ္ရန္
ဆႏၵျပင္းျပလာေရလုိ.
အဆုိဟိန္.လီပါေရ။အိႏၵိယႏုိင္ငံ သာ၀တၳိျပည္တြင္
သီတင္းသုံးနီထုိင္ေတာ္မူေသာ ေဂါတမဗုဒၶသည္
ထုိအေႀကာင္းအရာကုိ သိလာေရအတြက္ေႀကာင့္ ဗုဒၶက သူ၏သာ၀က အာနႏၵာအား ေျပာျပလီေစာ္မွာ
“ေႀကာက္မက္ဖြယ္ေကာင္းေရ ရီနဂါးမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ထားေသာ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔ေသာ
ျမစ္ပင္လယ္သမုဒၵရာကုိ ျဖတ္ေက်ာ္လားရဖုိ.ေစာ္ျဖစ္လုိ. ဤကဲ႔သုိ႔ေသာ
ခက္ခဲႀကမ္းတမ္းေရခရီးသည္ စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အတြက္
အလြန္အႏၱရာယ္ဟိလိမ့္မည္။
ေယဇူးနန္. တပည့္ရဟႏၱာ (၅၀၀) ႏွင့္အတူ ေဂါတမဗုဒၶသည္ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္
ႀကြေရာက္လာျပီး ေက်ာက္ေတာ္ျမဳိ႕၏ တဖက္ကမ္းဟိေမာရပဗၺတေတာင္၌
ဆင္းသက္ရပ္နားေတာ္မူခလီသည္။ဤတြ
က်င္လည္ေတာ္မူခေသာနီရာ႐ုိ႔တြင္ ဗုဒၶ၏ ဓါတ္ေတာ္မ်ားကုိ
ဌာပနာထည့္၍ ဘုရားပုထုိးမ်ားစြာ႐ုိ႔ကုိ တုိင္းျပည္အႏွံ႔
တည္ထားကုိးကြယ္လာႀကလိမ့္မည္ဟု
ႀကဳိတင္ေဟာကိန္းထုတ္ ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ပီးလီသည္။ဤကဲ႔သုိ႔ဗု
ဗ်ာဒိတ္ပီးခ်ိန္တြင္ မဟာပထ၀ီျမီႀကီးသည္
တုန္လွဳပ္ျပီး ပင္လယ္သမုဒၵရာ႐ုိ႔သည္ ရီႏီြးအုိးဆူသကဲ့သုိ႔ ဆူပြက္လီသည္။
စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္သည္
ဤနိမိတ္ေဆာင္ေသာ လကၡဏာမ်ား၏ ဆုိလုိရင္းကုိ သူ၏ေဗဒင္ဆရာ၊ ဟူးရားတတ္႐ုိ႔အား
မိန္းျမန္းစုံစမ္းလွ်က္ တုန္လွဳပ္ထိတ္လန္႔ရျခင္းျဖစ္လီ
ရခုိင္ျပည္ကုိ ေရာက္လာသည့္အေႀကာင္းကုိ ဘုရင္မင္းျမတ္သိေတာ္မူေသာအခါ
ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ အေျခြအရံ႐ုိ႔ႏွင့္အတူ သူ၏မိဖုရားေခါင္ႀကီး စႏၵရမာလာ၊
သူ၏မွဳးမတ္ တုိင္းသူျပည္သား႐ုိ႔ႏွင့္အတူ ေမာရပဗၺတေတာင္ထက္သို႔ လားေရာက္ႀကလီသည္။
ဘုရင္မင္းျမတ္သည္ ေဂါတမဗုဒၶအား အရုိအေသပီးျပီးေနာက္ ဗုဒၶက သူ႔အား
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၀ုိင္းတရားေတာ္
ျမဳိ႕ေတာ္တြင္(၇) ရက္ႀကာ သီတင္းသုံးနီထုိင္မူမည္ကုိ ဗုဒၶက
သေဘာတူလက္ခံလီသည္။ ျမဳိ႕ေတာ္မွ ဗုဒၶမထြက္ခြာမွီ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္
ျပဳေတာ္မူျပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း(၅၀၀၀)တုိင္တုိင္
ႀကည္ညိဳရုိေလးစားမွဳခံရမည္ျဖစ္ေ
ဆံေတာ္ဓါတ္ႏွင့္ဗုဒၶ၏ရုပ္ထုကုိ
နန္းေတာ္ရာ၏ အရွိေျမာက္ဘက္ သီရိဂုတၱေတာင္ကုန္းထက္တြင္ အေလးအျမတ္ထားေသာ
ဗုဒၶရုပ္ထုေတာ္ကုိ
ေကာင္းကင္ဘုံ ဗိသုကာပညာသွ်င္ နတ္မ်ား၏ဘုရင္ သိႀကားမင္းႏွင့္အတူ
စႏၵသူရိယဘုရင္မင္းျမတ္အပါအ၀င္တု
တည္ထားကုိးကြယ္ႀကလီသည္။ ရုပ္ထုေတာ္အတြင္းပုိင္သုိ႔ ေဂါတမဗုဒၶ၏
ရင္ငိြ႔ေတာ္ဓါတ္ထည့္လုိက္ေသာအခါ ေဂါတမဗုဒၶႏွစ္ဆူေပၚလာသကဲ႔သုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာလီသည္။
အံ့ႀသႀကည္ညဳိစရာေကာင္းလွေသာ လကၡဏာရပ္မ်ား ေပၚထြက္လာလီသည္။ မဟာပထ၀ီျမီႀကီး
တုန္လွဳပ္လာျပီးရုပ္ထုေတာ္သည္ တျဖည္းျဖည္း အသက္ဟိသကဲ႔သုိ႔ သူ၏ ေနာင္ေတာ္
ေဂါတမဗုဒၶအား
ႀကဳိဆုိသည့္အနီအထားႏွင့္ မတ္တပ္ ထ,ရပ္လီသည္။ေယအခါ ဗုဒၶက ညီထြား သွ်င္ခ်စ္
မေျပာဆုိ မထူးေလနန္.။သာသာနာ ငါးေထာင္ပတ္လုးံ လူအမ်ားဧး ပူေဇာ္အထူးကို
ခံယူျပီး နိန္ေလာ.ဟု မိန္.ေတာ္မွုခပါေရလို. သမုိင္းတိအရ
သိရပါေရ။ရခုိင္ျပည္တြင္ ရွီးေခတ္ဘုရင္တိ ဘာသာတရား ကိုင္းရွုိင္းမွဳကလည္း
အံ.မခန္းပါ။ပဌမ သဂါၤယနာကို ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺန္စံလြန္ျပီး
မၾကာခင္မွာပင္ သာသနာ ကြယ္မွာကို စုိးလုိ. အဇာတသတ္မင္းၾကီးက
အေထာက္ကူျပဳလုိ. အသွ်င္မဟာကသာပက ဦးေဆာင္ပနာ အသွ်င္ကသပ မိန္းသမွ်ကို
အသွ်င္ အာနႏၵာက ႏွုတ္တုိက္ျဖီဆုိလုိ. သဂါၤယနာ တင္ခပါေရ။ဒုတိယသဂၤါယနာကို
ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺန္စံလုိ. ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာ ၾကာေရအခါ အသွ်င္မဟာယသ
မေထရ္ၾကီး အမွူးျပဳလုိ. ရဟန္းခုႏွစ္ရာ(၇၀၀)ရုိ.ေရ ဒုတိယသဂါၤယနာကို
တင္ခကတ္ပါေရ။တတိယသဂၤါယနာကို က်ေက ပါ႒လိပုတ္ျပည္.သွ်င္
အေသာကမင္းၾကီးက တကာျပဳလို. ရဟႏာၱအသွ်င္ေမာဂၢလိ ပုတၱတသမေထရ္ၾကီး
အမွုဴးျပဳလုိ. ရဟႏာၱတစ္ေထာင္ျဖင္. တတိယသဂၤါယနာကို
တင္ခကတ္ပါေရ။စတုတၱသဂၤါယနာကိုက်ေ
ရြီေတာင္ၾကီးတြင္ ၀ီသာလီဘုရင္ သိရိစျႏၵား(သိရိစမၼ၀ိဇယမင္း)သီ
သံဃာေတာ္တစ္ေထာင္ကို ပင္.ေဆာင္ပနာ ရခုိင္ျပည္မွ သံဃာေတာ္ တစ္ေထာင္
ေပါင္းႏွစ္ေထာင္ျဖင္. စတုတၱသဂၤါယနာကို တင္ခကတ္ပါေရ
မဟုတ္ပါလား။စာပီသမုိင္းကုိ ၾကည္.ပါဖုိ.လား ဓည၀တီေခတ္ ဘီစီ
၃၀၀ေက်ာ္ေလာက္ကတည္းကပင္ ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ အိႏၵိယေျမာက္ပုိင္းက
အသုးံျပဳေရ ျဗဟီၶအကၡရာမ်ား ၀င္ေရာက္လုိ. ရိုးရုိးစာပီမ်ားကို ျဗဟီၶပြား
အကၡရာျဖင္. ဘာသာရီးဆုိင္ရာ စာပီမ်ားကို သကၠဋ ဘာသာျဖင္.
ရီးသားကတ္ခပါေရ။ေ၀သာလီေခတ္ ေနွာင္းပုိင္းမွ စလုိ. ရကၡ၀ဏၰ
အကၡရာျဖင္.ရီးသားပနာ ၾကိဳးတန္းပိဋကတ္ကို စံထားလုိ. ေလ.လာကတ္ေစာ္ကိုလည္း
ရခုိ္င္သမုိင္းတိမွာ တြိ.ရပါေရ။ထုိေခတ္က ရီးထုိးခေရ
ေက်ာက္စာ၊ေၾကးျပားစာ၊ဒဂၤါးစာ၊တိ
ေပထက္အကၡရာ၊ေက်ာက္ထက္အကၡရာနာင္. ေၾကးနီျပားတိမွာ ရီးထုိးခေစာ္တိကုိ
ဂနိန္.တုိင္ထိ တြိ.ဟိန္.ရပါေရ။မြန္လူမ်ိဳးစာ မြန္စာ ပိဋိကတ္ေတာ္မွာ
သိဟုိဌ္မွ တစ္ဆင္. ေရာက္လာေရအတြက္ေၾကာင္. သိဟုိဌ္ ပိဋိကတ္ဟု
ေခၚပါေရ။သီဟုိဌ္မွာလည္း သွ်င္ဗုဒၶေဃသပိဋိကတ္နာင္. သိဟုိဌ္ႏုိင္ငံသားရုိ.
အေခၚ စရိယ ပိဋိကတ္ ဟိန္.ခပါေရ။ထုိင္း၊ဗီယမ္နာမ္၊လာ
ဟိန္.ေသာ ပိဋိကတ္ကို ဇင္းမယ္ဗဏၰသ ပိဋိကတ္ေတာ္ဟု ေခၚပါေရ။ျမန္မာအကၡရာမွာ
အိႏၵိယေတာင္ပုိင္း ပလႅ၀၊ကဒမၼ၊စာရက်တိ လကာၤဆုိေရ အကၡရာမ်ားမွ
ဆင္းသက္လာျပီးေက ျမန္မာစာ ျဖစ္လာေရလုိ. ဆရာၾကီးဥဴးသာျမတ္ရီးသားေရ
စာအုပ္မွာ ျဗဟၶီ၊မာဂဓ၊ဂုတၱ၊ၾကႏၵ၊ပလႅ၀၊ကဒမၺ
ဆင္းသက္လာေၾကာင္း ရီးသားထားပါေရလုိ. ဆရာၾကီးဥဴးဥဴးသာထြန္း
သမုိင္းရွင္းတမ္းတိမွာ ေဖာ္ျပထားပါေရ။ လူမ်ိဳးသမုိင္းကို ၾကည္.ပါဖုိ.လား
ရကၡိဳင္ဆုိေရ နာမ ၀ိေသသအတုိင္း အမ်ိဳးသီလ၊ ႏွစ္ဌါနကို၊ျပည္.၀မဏၰိဳင္၊
ေစာင္.စြမ္းႏုိင္သည္ ရခုိင္နာမ ဘဲြ.မည္လွျဖင္. အနႏာၱသညွာ
ေခၚအပ္ရာတည္းလုိ.လည္း သွ်င္ရာဂိႏၵေမာ္ကြန္းတြင္
ဖြင္.ဆုိထားပါေရ။အမ်ိဳးနန္.သီ
ရခုိင္ဆုိေရ နာမကို ပိုင္ဆုိင္ျခင္း ေပၚေပါက္လာျခင္း ျဖစ္ပါေရ။ကြ်န္းတြင္
ဇဗၺဴ လူတြင္ရခုိင္ ၾကိဳင္ဘိသတင္း ကင္းသည္.အျပစ္ ခ်စ္သည္.အမ်ိဳး
ၾကိဳးသည္.လုံ.လ ျမတ္စာဂနန္. ႏွစ္၀နတ္လူ ခ်စ္ၾကည္ျဖဴသည္ နိဗၺဴဆုေတာင္း
ျပည္.အံ.တည္းလုိ. ဗုဒၶ၀င္အလကၤာတိမွာလည္း ေဖာ္ျပထားပါေရ။ေခတ္ အဆက္ဆက္
ကုိယ္ထီး ကိုယ္နန္း ကုိယ္ငွန္းျဖင္. နိန္လာခကတ္ေစာ္လည္း ဘီစီ၃၃၂၅
ခုႏွစ္မွ ေအဒီ ၁၇၈၄ ခုနွစ္ထိ ျဖစ္ပါေရ။စုိးစံခေရ မင္းတိကလည္း
အေဂါင္.ေဂါင္. ဘုန္းရည္ ႏွလုးံရည္နန္. ျပည္.စုံကတ္ေတ မင္းတိေဂ်းရာ
ျဖစ္ပါေရ။ ဘီစီလဓည၀တီေခတ္ ၃၃၂၅ မာရယုမင္းမွ ေအဒီ ေျမာက္ဥဴးေခတ္
မဟာသမၼတရာဇမင္း ၁၇၈၄ ထိ ျဖစ္ပါေရ။ေဒပုိင္လူမ်ိဳး ေခတ္အဆက္ဆက္မွာ အဘက္ဘက္က
ျပည္.စုံလုိ. နိန္လာခကတ္ေတ ရခုိင္လူမ်ိဳး၊ လူမ်ဳိးျခားကို
အားကိုးစိတ္ေသွ် ထားခလို. ၁၁၄၆ခု ျပာသုိလျပည္.ေက်ာ္ ၇ ရက္စနိန္နိန္.မွာ
ဗမာနယ္ခ်ဲရို.ဧး လူမဆန္ေစာ္ ရက္စက္မွု သိမ္းပုိက္မွုတိကုိ
ခံလုိက္ရပါေရ။ေဒပိုင္သိမ္းပိုက္
ညံ.ဖ်င္းမွုေၾကာင္. မဟုတ္ပါ။ဘဂါၤ ၁၂ ျမိဳ.ကို ေပၚတူဂီတိက သိမ္းပုိက္ဖုိ.
ၾကိဳးပမ္းနိန္ေရ အခ်ိန္၊ ရခုိင္နန္းတြင္းမွာလည္း ရခုိင္ဘုရင္ သမၼတရာဇာကို
ၾကိဳက္ေတလူတိက တစ္ဘက္ မၾကိဳက္ေရလူတိက တစ္ဘက္ အားျပဳိင္နိန္ကတ္ေတ
အခ်ိန္မွာ ရခုိင္ဘုရင္ကုိ မေထာက္ခံေရ လူတစ္ခ်ိဳ.ဧး
ပင္.ေဆာင္မွုေၾကာင္.ရခုိင္ႏုိင္
ဗမာနယ္ခ်ဲလက္ေအာက္ကို အေလြတကူ က်ေရာက္ျခင္း အမဂၤလာနန္. ၾကဳံတိြရျခင္း
ျဖစ္ပါေရ။ဗမာဘုရင္ ေမာင္၀ုိင္းကို ပင္.ေဆာင္ေရ လူတိကလည္း
မင္းသားဟရီ၊ငသံေတြ၊ငလုးံေမာင္၊
ဗမာဘုရင္ေမာင္း၀ုိင္းဘက္ကို လားျပီးေက စစ္ကူလားေတာင္းမိခလုိ.
ရခုိင္ျပည္ကို က်ဴးေက်ာ္နိန္ေရ ေပၚတူဂီရန္ကုိ ဖယ္သွ်ား ပီးပါရန္နာင္.
ရခုိင္ျပည္မွာ အဂုလက္ရွိ အုပ္ခ်ဳပ္နိန္ေသာ သမၼတရာဇာမင္းသည္
အစုိင္အလာမဟိေရ မင္းမ်ိဳး မင္းရုိးမဟုတ္ေတ အမ်ိဳးညံ.သူ တစ္ေယာက္သာ
ျဖစ္ပါသည္။ထုိမင္းဧး အုပ္ခ်ဳပ္မွုကို မေက်နပ္၍ ျပည္သူမ်ား
ဆူပူေသာင္းက်န္းလွ်က္ ရွိၾကပါေရ။ေယဇူးနန္. အမ်ိဳးမသန္.ေရ မင္းကို
ျဖဳတ္ခ်ျပီးေက မင္းမ်ိဳးမင္းႏြယ္ျဖစ္ေတ မင္းတစ္ပါးကုိ အမ်ိဳးျမင္.ေရ
မင္းတစ္ပါးကို တင္ေျမွာက္ပီးပါလုိ. အကူအညီ
လားေတာင္းခကတ္ပါေရ။ေမာင္သံေတြတိ
ေယာက္ျပီးတစ္ေယာက္ေရြွဘိုထီးနန္
ဗဒုံမင္းသားဘိုးေတာ္ေမာင္၀ိုင္း
သွ်င္(၁ရ၆၃မွ၁ရရ၆)ကိုဆက္ခံရမည့္
မင္း(၁ရရ၆မွ၁ရ၈၂)၏နန္းလုမွုကို
ေမာင္ေမာင္ဆိုသူက စဥ့္ကူးမင္းကိုနန္းလု၍ တက္လာျပန္ရာ မူးမတ္ပညာရွိမ်ားကတိုက္တြန္း
အားေပးေထာက္ကူမွုမ်ားေၾကာင္း ဘိုးေတာ္ေမာင္၀ိုင္းေဖာင္းခါးစာ
ျပီးမွသာ(၁ရ၈၂)ခုနွစ္တြင္နန္း
(၁ရ၅ရ)ခုနွစ္တြင္မြန္နွင့္ရွမ္း
ဦးေအာင္ေဇယ်လက္ထက္မွ
စ၍(၁ရ၈၂)ခုနွစ္ နန္းက်သြားေသာ စဥ့္ကူးမင္းအထိမင္းဆက္(၄)ဆက္၊(
အိႏိၵယ၊မဏိပူရနွင့္လည္းေကာင္း၊
အယုဓၵယ)နွင့္လည္းေကာင္းစစ္ပဲြေ
ဇင္းမယ္တို့ကိုသိမ္းယူနုိင္ခလီ
နယ္ေျမနွင့္နယ္ေျမခ်င္းထိေတြ.
ေက်ာ္တိုက္ခိုက္နယ္ခ်ဲ့နုိင္ခေ
တိုက္ခိုက္နုိင္ချခင္းမရွိေပ။
ေအလုပ္ကို မိမိလုပ္ ၍ေကာင္းမေကာင္း၊မိမိမင္းျဖစ္လာေ
နွစ္နွစ္ပင္မျပည့္သိမ္.ျပည္တြင္
မခ်ရေသးေရ ယၡဳအခ်ိန္တြင္
ရခိုင္ျပည္ကိုက်ဴးေက်ာ္နယ္ခ်ဲ့
ကာခ်ီတုံခ်တံုျဖစ္နိန္ျပီး ေနာက္ဆုံး၌ ေမာင္သံေဒြရုိ. ေတာင္းဆိုလာေရ အကူအညီကို
ပီးေမျဖစ္ေၾကာင္း ဂတိေပးလိုက္ပါေရ။
ပထမအဆင့္အနိန္နာင္. ဘိုးေတာ္ေမာင္၀ိုင္းေရ ရခိုင္ျပည္သို
့ေထာက္လွမ္းေရးသူလွဳိမ်ားကို
ေစလြွတ္လိုက္လီေရ။ရခိုင္ဘုရင္
ၾကပနာ လူတဘက္သားအား အလြန္ပင္ဂရုနာတရားထားၾကသူမ်ား
လည္းဗမာသူလ်ဳိမ်ားအတြက္ အခြင့္အလမ္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေစခပါေရ။
ရခိုင္ျပည္သူရုိ.၏ဇာတိသီြးဇာတိ
ျမတ္မုနိရုပ္ပါြးေတာ္အား နံနွိပ္ရန္ေစလြွတ္ခကတ္ေတ။ဤသို့ၾ
ေဆာင္ရြက္ျပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္လည္းအလြန့္အလြန္စည္း
ခ်ဲ့နဲ့ေနျပီျဖစ္ေၾကာင္းသိရျပီး
သားေတာ္အိမ္ေရွ့မင္းသားဥပရာဇာအာ
တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ရန္အင္အား
ဗမာတို့ရခိုင္ျပည္ထဲသို့၀င္ေရာ
တစ္ေၾကာင္း၊မင္းဘူးကအမ္းသို့တစ္
ေမာ္တင္ကိုပတ္၍ လမ္းမွတစ္ေၾကာင္းရုိ.ျဖစ္ေရ။ရခိ
ခံတိုက္ခိုက္ခကတ္၏။ တိုက္ပဲြ၌နွစ္ဘက္စလုံးအေျမာက္
ဘက္မွလက္ပစ္ဗုံးကိုပါတဲြသုံး
မာရုိ.ဘက္ကသီကတ္ေက သူရုိ.မွာအသင့္အရံပါလာေရ တပ္မ်ားကို ထပ္ျဖည့္နုိင္ကတ္ေက
လည္း ရခိုင္ရို.ဘက္ကမူ
ယင္းပိုင္အင္အားထပ္မျဖည့္နုိင္
ဇာအတြက္ေၾကာင္း အင္အားထပ္မံမျဖည့္နိုင္ကတ္ေလးဆု
ေက်ာ္ေရးသမားတို့အား ခုခံတိုက္ခိုက္ေနၾကရေသာရခိုင္
သူတိေလာက္သာလ်ွင္ျဖစေတ။ျပည္သူလူ
ၾကပဲ ဖာသိဖာသာ ကိုယ္နွင့္မဆိုင္သလိုပုိင္ အအီးေဘးဖယ္နိန္ခကတ္ေတအတြက္ေၾကာ
ပါေရ။ေအပုိင္ ေဘးဖယ္နိန္ကတ္ေစာ္တိကလည္း အျခားေၾကာင္းမဟုတ္၊ဗမာကိုရန္သူ
ကတ္၊ရခိုင္အၾကီးအကဲရုိ.တိက ပင့္ခ်ီလာလုိ. လာေရာက္တိုက္ခိုက္ပီးရျခင္းျဖစ္
ယြင္းစြာ ယူဆထားကတ္ျခင္းေၾကာင္းျဖစ္ပါေရ။
ျပာသိုလျပည့္ေက်ာ္(ရ)ရက္၊(၁ရ၈၄)
(၃၁)ရက္၊စနိန္နိန္.တြင္ေျမာက္ဦ
မိမိအလြန္ခ်စ္ျမတ္ႏုိးေတာ္မွုေရ မိဖုရား ျမသႏာၱနာင္.တတူ ဖိဖုရားမွ
မီြးဖြားေရ သမီးေတာ္ၾကီး ေမာက္ေတာ္ၾကီး ဒုတိယသမီးေတာ္ ေမာက္ေတာ္လတ္
ေမာက္ရဲေဘာ္ သားေတာ္ေင ေမာက္ရဲေက်ာ္(ခ)၀က္ေတာင္း ရုိ.ကို ေခၚယူပနာ
တုိက္လီွအစင္း ၄၀နာင္.အတူ ညီေတာ္ အိမ္ရွိမင္း
ခ်စ္လွရြီ၊ေအနာက္၀င္းမွုးၾကီးမ်
ရုိ.ကို တင္ေဆာင္ယူကာ ကြ်မ္းသာယာသုိ. ေနာက္လိုက္
အေျခြအရံအခ်ိဳ့နွင့္ ေျမာက္ဥဴးရြီျမို့ေတာ္မွ
ေရွာင္တိမ္းထြက္ခါြလာျပီးအဥၥ
ရီွ့ဘက္ျခမ္း ေတာနက္ေထ.တေနရာႏွုိက္ ခိုလွဳံတပ္ခ်၍ နိန္သိမ္.ပါေရ။ေယေကေလ. ေနာက္တစ္လ
ေက်ာ္အၾကာတြင္ ရခိုင္သစၥာေဖာက္အခ်ိဳ့၏လမ္းျပမွ
တပ္မွုးကာမျမိဳ.စားေရ တပ္အင္အား အထူအထပ္ျဖင္. ၁၁၄၆ ခု ျပာသုလျပည္.ေက်ာ္
၁၅ ရက္နိန္.တြင္ ၀ုိင္းရံ တုိက္ခုိက္ရာ မဟာသမတရာဇာမင္းအဖမ္း
ခံရပနာ မဟာသမၼတရာဇာမင္းနာင္. မိဖုရား ျမသႏာၱမိသားစု အားလုးံကိုပါ
အင္း၀ျမိဳ.သုိ. ေခၚေဆာင္ လားခကတ္ပါေရ။ေအပုိင္စစ္နုိင္ခေတ
ဗမာနယ္ခ်ဲ့ပေဒသရာဇ္က်ဴးေက်ာ္ေရး
တခါမွ်ပင္ မရွိဖူးမျမင္ဖူးၾကသိမ္.ေရ၊ေသသပ္
သာမန္ေသနပ္ယမ္းမီးေပါက္မ်ား၊ဆင္
ေအာင္မ်ားျပားေသာ နန္းစဥ္ရတနာမ်ား၊ရီြငီြမ်ား၊ျ
ငင္သိမ္းဆည္းသြားခကတ္ပါေရ။ရခုိ
သစ္လြင္လွပလုိ. နွစ္ေပါင္း(၅၀၀၀)ငါးေထာင္ေက်ာ္
ကိုယ့္ထီးကိုယ့္နန္းနန့္တည္တံ့
ခေရ ရခိုင္ဘုရင့္နုိင္ငံနာင္.ရခိုင္
ျပာဘုံဘ၀သုိ. သြင္းခကတ္ပါေရ။ရခုိင္လူမ်ိဳး
အသက္ေပါင္းေျမာက္ျမားေစာ္ကိုလည္
သတ္ျဖစ္ခကတ္ပါေရ။တင္း၀ပန္းျမိဳ
ရခုိင္အေလာင္းေပါင္းလုိ.ေတာင္ စာဆုိ ဟိန္.ခပါေရ။နယ္ခ်ဲ.ရုိ.ဧး ရက္စက္မွုက
ဟစ္တလာက အဖေခၚရေလာက္ေအာင္ ယုတ္မာမွုက အတုိင္းအဆမဟိန္.ပါ။ဂဏန္းသခ်ၤာ
၇သန္းေက်ာ္ပါေရ။တိတိက်က် ဆုိရေက ၇၄၅၂၇၅၅ ဦးျဖစ္ပါေရ။ရခုိင္ဆိုေက သတ္
ရခုိင္သားနန္. ရခုိင္သမ တတူတူ မနိန္ရ ရခုိင္သမဆိုေက လာထား မုဒိန္းက်င္.
ျခီေတာ္တင္ မယားအျဖစ္သိမ္းပုိက္လုိ. အမ်ိဳးနန္. သီလကို ေစာင္.ထန္းပါေရ
ဆုိေရ ရခုိင္လူမ်ဳိး ေဒေလာက္ပင္လား ဆုိေရ လူမ်ိဳးရီးမုန္းတီးစိတ္နန္.
သြီးေရာလုိ. မ်ိဳးဖ်က္ခကတ္ပါေရ။မြီးကင္းစ အရြယ္ အစိတ္ေက အေသွ်သူငယ္ကပင္
မက်န္ အာကာကုိ ေျမာက္ လံွနန္.ထုိးလုိ. တစ္ဖုံ၊ေမာင္းဆုံေထ.
ေထာင္းထည္.လုိ. တစ္မ်ိဳး၊ျခီလက္တိကို ခ်ိဳင္ပနာ ရီထဲသုိ. ပစ္ခ်လို.
တစ္မ်ိဳး အရွင္လတ္လတ္ မီးပုံေထ.ထည္.လုိ. တစ္မ်ိဳး ရင္ကုိဓါးနန္. ခဲြလုိ.
က်ီးစာ ဌက္စအျဖစ္လည္း ေကြ်းကတ္ပါေရ။မဟာ ျမတ္မုနိ ရုပ္ရွင္ေတာ္ျမတ္ကို
သိမ္းယူႏုိင္ဖုိ.အတြက္ အခက္ခဲတိ မကန္ ျဖစ္ရကား
သွ်င္ေက်ာ္မုနိ၊ပလွမုနိ၊ပန္း၀ါ မုနိ၊မဟာက်န္မုနိတုိ.ကိုပါ
ပင္.ေဆာင္ခကတ္လီေရ။ယင္းဆင္းတုေ
ဆင္းတုေတာ္က အၾကီးမားသန္ျဖစ္လုိ. ရခုိင္၇ုိးမကုိ ျဖတ္ေက်ာ္ဖုိ. အခက္ခဲတိ
ျဖစ္ေရအတြက္ေၾကာင္. ယင္းဆင္းတုေတာ္ကို
၁။ဦးေခါင္းေတာ္ပုိင္း၂၊ကုိယ္ေ
အစိတ္အပိုင္း သုးံခုျဖတ္ေတာက္ပနာ ေတာင္ကုတ္ေတာင္ၾကားလမ္းအတုိင္း ခခက္ခခဲ
ပင္.ေဆာင္ လားခကတ္ပါေရ။ရခုိင္ျပည္သား ႏွစ္သိန္းေက်ာ္ကုိလည္း
စစ္သုံ.ပန္းအျဖစ္ ေခၚေဆာင္လားခကတ္ပါေရ၊ေဒပုိင္ ေခၚခေစာ္တိမွာလည္း
လက္၀ါးႏွစ္ဖက္ကို ပူးပနာ ခ်ိဳင္ေႏွာင္လုိ. အ၀ီးကလူတိ ျမင္ေက ဗမာဘုရင္ကုိ
ရွိခုိးနိန္ကတ္ေရ ပုံစံအျဖစ္ ျမင္ေအာင္ လမ္းရုိးတစ္ေလွ်ာက္လည္း ဗမာတိ
ႏွိပ္စက္လုိ. အဖမ္းစီးခံလာရေရ ရခုိင္ျပည္သူတိ အသက္ေပ်ာက္လားခကတ္ဘာေရ.
ဗမာျပည္မွာ အဂုလက္ရွိ ဟိန္.နိန္ေရ
မင္းကြန္းဇာတီနာင္.မင္းကြန္းေခါ
သြန္းလုပ္ရာတြင္လည္းေကာင္း၊မိတၱ
လည္ေကာင္း၊ယုိးဒယားႏုိင္ငံတုိ. ထပ္မံ နယ္ခ်ဲ.တုိက္ခုိက္ရာတြင္ လည္းေကာင္း
လူဒုိင္းကာမ်ားအျဖစ္ အျပန္လမ္းမရွိေရ ဘ၀နာင္. အသီဆုိးနာင္. သီဆုးံ
သတ္ျဖတ္ခံၾကရပါေရ။မိတၱိလာကန္ကုိ ဆည္ဖုိ.ရာႏွိုက္လည္း မ၀ထမင္း တထပ္ကို
ေကြ်းလုိ. အမ်ိဳးမ်ိဳး ႏွိပ္စက္ကာ ႏွစ္ထပ္ထမင္းကို ေတာင္းေရလူတိကုိ
ရရက္စစက္ သတ္ျဖစ္ခကတ္ပနာ မိတၱိလာကန္ ဆည္ျပီးေစာ္နန္.
ယင္းမိတၱိလာကန္မွာပင္ ရခုိင္အေလာင္း ေတာင္ပုံလားခပါေရ။ရခုိင္ဘုရင္
မိဖုရား ျမသႏာၱကုိလည္း ဗမာဘုရင္ ေမာင္၀ုိင္းက
သိမ္းပုိက္လီပါေရ။ရခုိင္ဘုရင္
ဆုးံသွ်ဳးကာ ေနာက္ဆုးံ ကံေတာ္ကုန္ခရပါေရ။အျပစ္မဲ.ရခုိ
လူမ်ိဳးတုန္း အသတ္ျဖတ္ခံခရပါေရ။မသိီပဲ က်န္လုိက္ေတ ျပည္သူတိက
တုိင္းျပည္ကို စြန္.ခြာလုိ. အေနာက္ဘဂၤလားေဒသနာင္. အိႏၵိယႏုိင္ငံသုိ.
ထြက္ျဗီးခရပါလီေရ။ရခုိ္င္ရုိ.ဘ၀ တုိင္းျပည္ေပ်ာက္ ဘ၀ေပ်ာက္
ျဖစ္ခရလီပါေရ။ဗမာနယ္ခ်ဲတိက ေျမာက္ဥဴးျမိဳ.ဟိန္. ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းၾကီး ၃၀၊
ေက်ာင္းေင ၃၇၀၀၊ တစ္ေျပလုးံမွာ ဟိန္.ေရ ေက်ာင္းကန္ ပုထုိး ဇာတိီတိပါ
မက်န္ ရခုိင္ရုိ.လက္ရာ မက်န္ေလာက္ေအာင္ အလုးံစံု
ဖ်က္စီးပစ္ခကတ္ပါေရ။မွတ္တမ္းမွ
ျပဳးရယ္ရြင္ဘိ မိမသိကို မြီးမထံမွ ယူျပီးမွလွ်င္ က်လာမလဲြ
ႏွစ္စိပ္ကဲြလုိ. ရရဲသြီးစက္ တစ္ခ်က္ျမီႏွိဳက္ လွံကိုစုိက္ကာ
ခံလုိက္တုံလွ်င္ ရင္က၀င္ဧးလို. တြိ.ရပါေရ၊၊ျမန္မာတိ သတ္ျဖတ္ခေစာ္ကို
အစဲြျပဳလုိ. ေဂါင္းပုံျပင္ ေျမာက္ဥဴး၊ လူသတ္ဂ်ိဳင္ ေျမာက္ဥဴး၊ရီတက္ရီက်ေရ
အခါ ေသာင္ျပင္မွာ အစုလုိက္ အပုံလုိက္ ခ်ိဳင္ေႏွာင္ပနာ သတ္ျဖတ္ခေရ
အတြက္နန္. ရီအက်မွာ ျမင္ရေရ အေလာင္းတိေၾကာင္.
ျပင္ျဖဴေမာ္(ေျမာက္ဥဴး)၊အေသွ်
သတ္ခေရ အတြက္နန္. ေပါင္ဖဲရြာ မာန္ေအာင္၊လက္ကုိ ျဖတ္ပနာ ေတာင္ပုိင္
ပုံထားေရအတြက္ေၾကာင္. လက္ပုံေတာ္ မာန္ေအာင္ ၊ရီျပင္တြင္ လူအျပည္.သတ္ပနာ
ပုံထားေရ အတြက္နာင္. သီဆီးကန္ ေပါက္ေတာ၊ လက္ပံျပား လူသတ္ကန္၊ သြီးေခ်ာင္း
(ေတာင္ကုတ္) လူအသားတိကုိ ခြတ္ျဖတ္ပနာ ပုံထားေရအတြက္နာင္.
အသားပုံရြာ(ပုဏၰားကြ်န္း) စေရနာေမတိ
တြင္ခပါေရ။မာန္ေအာင္ျမိဳ.တစ္ျမိ
မွတ္တမ္းတင္ထားေစာ္မွာ လူေငတစ္ေသာင္း လူၾကီးေပါင္းမွု သွ်စ္ေသာင္း အစြန္း
တစ္သိန္းမွန္းဧး မယြန္းထုိခါ သိီကုန္ပါဧး သိမ္းကာယူက ျပည္အင္း၀သုိ.
ပါရလီျငား လူေယာက်ာ္းနာင္. မျပားမွန္းထ လူမိ္န္းမကုိ ရြီၾကလီေသာ္
နွစ္သိန္းေက်ာ္ဧး ၾကားေရ ျမင္ခါ ေၾကာက္မက္ဖြယ္သာတည္းဟု အဆုိ
ဟိန္.ခပါေရ၊ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္ က်ဆုးံလုိ. ရခုိင္မ်ိဳးခ်ိဳက္တိ
ေပါင္းစုလုိ. ေတာ္လွန္ခကတ္ပါေရ။ဒါးပုိင္ၾကီးေ
ဗုိလ္ေပါလုးံ၊ဒဂါးေတာင္စားဗုိလ္
မ်ိဳးခ်စ္တိ အပါအ၀င္ ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံလည္း ရခုိင္မ်ိဳးခ်စ္အေပါင္းတိကို
ေပါင္းစု ဥဴးေဆာင္လုိ.လည္း ေတာ္လွန္ခကတ္ပါေရ။ေဒပုိင္
ေတာ္လွန္ရီးမေအာင္ျမင္ခေရ အေၾကာင္းတရားတိကလည္း လက္နက္အင္အားမမွ်မွု၊
စစ္ပိုင္ညာ အဆမတန္နိမ္.က်မွုနန္. ရခုိင္တစ္မ်ိဳးသားလုးံ
တစ္အပ္တအားမပါ၀င္မွုရုိ.ေၾကာင္. ျဖစ္ပါေရ၊ ဗမာနယ္ခ်ဲရုိ.ဧး
ေကာက္က်စ္စုိင္းလဲမွဳတိကလည္း အံ.မခန္းပါ၊ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ ဗမာကို
ေတာ္လွန္နိန္ေရ အခ်ိန္အတြင္းမွာလည္း ဗို္လ္ခ်င္းပ်ံရုိ.
မ်ိဳးခ်ိဳက္တပ္ရုိ.ကို ျပည္သူတိ အထင္ျမင္လဲြေအာင္ ဗမာနယ္ခ်ဲံရုိ.တိက
ရခုိင္ေတာ္လွန္ရီးတပ္ အမည္ခံပနာ ရခုိင္သမီးပ်ိဳတိကို
မုဒိန္းက်င္.အုိၾကီးအုိမ မက်န္ သတ္ျဖတ္ မေကာင္းမွု အကုသိုလ္ မ်ိဳးစုံကို
လုပ္ပနာ ရြာတိကို မီးရွို. လူမဆန္ေရ ရက္စက္မွုတိကုိလုပ္ပနာ ငရုိ.တိေစာ္
ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံတပ္သားတိျဖစ္ေတဆုိ
ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံတပ္ရုိ.နန္. သြီးခဲြခကတ္ပါေရ။ ဗမာနယ္ခ်ဲ.ေအာက္တိက
ရခုိင္ျပည္ကို ႏွစ္ေပါင္း ၄၀လုးလုးံ အုပ္ခ်ဳပ္ခေရ အခ်ိန္အတြင္းမွာ
ရခုိင္လူမ်ိဳးအရုိး ေတာင္ပုိင္ ပုံနိန္ခရေရ၊တစ္ေျပလုးံ
မီးခုိးတလူလူ၊ခြီးတအူအူ၊မ်က္ရည္
အမဂၤလာတိနန္.ရာ ဖုးံလြမ္းနိန္ခပါေရ၊ဗမာအသံၾကားေ
က်ေရာက္ခကတ္ဘာေရ၊ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံ
ခ်င္းေတာင္တန္းတစ္နိန္ရာတြင္ ခုိလွုံနိန္စုိင္ နာမက်န္းျဖစ္သျဖင္.
ကြယ္လြန္လားခပါေရ။ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံ ကြယ္လြန္လားခေရ ေနာက္ပုိင္းတြင္လည္း
ရခုိင္မ်ိဳးခ်ိဳက္တိ ဗမာနယ္ခ်ဲတိကို လက္ဆင္.ကမ္း
ေတာ္လွန္ခကတ္ပါေရ၊ေအပုိင္ ေတာ္လွန္ေရအေထ.မွာလည္း ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေယာက္ဖ
ျဖစ္ေရ ေဒဒ၀န္းႀကီးေအာင္ေက်ာ္ရႊီႏွင့္ ရခိုင္မင္းေဆြမ်ဳိးတိျဖစ္ေတ
မင္းသားႀကီးရီြဗန္း၊ ၿမိဳ႕သူႀကီး ေအာင္ေက်ာ္ဇံ စေရ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တိက
ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီးကို ဆက္ခံခကတ္ဘာေရ။၁၈၂၄ ခုႏွုိက္မွာ ဗမာျပည္တစ္ေျပလုးံ
အဂၤလိပ္လက္ေအာက္သုိ. က်ေရာက္ေတအခ်ိန္မွာလည္း ရခုိင္ေတာ္လွန္ရီးေရ.
အဂၤလိပ္စစ္ကူျဖင္. ဗမာကို တုိက္ထုတ္ရန္ စီစုိင္ပနာ ရခုိင္နန္.အဂၤလိပ္
ႏွစ္ဘက္သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆုိပနာ တုိက္ထုတ္ခကတ္လုိ.. ဗမာတိ
ရခုိင္ေျပက ထြက္ခြာလားခရပါေရ။ထုိစာခ်ဳပ္ကို ၁၈၂၃ခုမွာ
ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တိနာင.္ အဂၤလိပ္ေခါင္းေဆာင္ရုိ.က သေဘာတူခကတ္ပနာ
ခ်ဳပ္ဆုိခကတ္ပါေရ။
ထိုပုဂၢိဳလ္ တိမွာ
ရခိုင္ဘက္မွ-
(၁) မင္းသားႀကီးရြီဗန္း
(၂) ၿမိဳ႕သူႀကီးေအာင္ေက်ာ္ဇံ
(၃) ေဒး၀န္းႀကီးေအာင္ေက်ာ္ရႊီ
အဂၤလိပ္တို႔ဘက္မွ
(၁) မင္းႀကီး ဒိန္သွ်န္
(၂) ယ၀ါသတ္ေခၚ ရာပသိန္သတ္ ရို.ျဖစ္ပနာ ေအာက္ပါသေဘာတူ အခ်က္(၁၀)ခ်က္ကို
ခ်ဳပ္ဆိုခပါေရ။
(၁) ဗမာကို ရခိုင္ျပည္မွ ေမာင္းထုတ္ရန္။
(၂) အဂၤလိပ္ဘက္က လက္နက္အကူအညီပီးရန္၊ စစ္သားအခ်ဳိ႕ ကူညီရန္။
(၃)စစ္ကာလအတြင္း အဂၤလိပ္ရုိ.ဘက္မွ စစ္စရိတ္ထုတ္သံုးရန္။
(၄) ရန္သူဗမာထြက္လားၿပီးေက ရခိုင္ျပည္ကို
ရခိုင္အႀကီးအကဲ(မင္းသား)မ်ားလက္
(၅) စစ္ၿပီးလားပါက စစ္အတြင္း အသံုးစရိတ္(၂)ဆကို ရခိုင္ရုိ.က အဂၤလိပ္ရုိ.အားပီးရန္။
(၆)အဂၤလိပ္ရုိ.ေရ ရခိုင္ျပည္သူရုိ.တိအား မရက္စက္မေစာ္ကားရန္နာင္.
စာခ်ဳပ္ပါ ကတိ တိအား တည္ရန္။
(၇) စစ္ၿပီးေက အဂၤလိပ္အစိုးရေရ ရခိုင္ျပည္မွ လံုး၀ဥႆံု ထြက္ခြါလားရန္။
(၈) စစ္တိုက္ေက ရခို္င္ရုိ.က ရိေဆာင္လမ္းျပခ်ီတက္ရန္။
(၉) ကုန္းတပ္ရီတပ္ရုိ.၌ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ တာ၀န္ယူရန္၊ တူညီမွ်တ
အားသြန္ခြန္စိုက္ ရြပ္ရြပ္ခၽြန္ခၽြန္ တိုက္ထုတ္ရန္။
(၁၀) စစ္အတြင္းရိကၡာကို ရခိုင္ရုိ.ဘက္က လံုး၀တာ၀န္ယူရန္
တို႔ျဖစ္ပါေရ။ေဒပုိင္ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုၿပီးေက ရခိုင္နာင္.အဂၤလိပ္ရုိ.က
ပူးတြဲတပ္ျဖင့္ ၁၈၂၄ ခု မတ္လတြင္ စတင္ခပါေရ။ ယင္းေနာက္ပိုင္မွာ ရခိုင္ကို
စိုးမိုးေနေရ ဗမာရုိ.လည္း ရခိုင္ျပည္မွ ဆုတ္ခြါလားခရပါေရ။ေနာက္ပုိင္းတြ
ရႏာၱပုိစာခ်ဳပ္ျဖင္. ေျပျငိမ္းလုိက္ရပါေရ။အဂၤလိပ္နန္
ပူးေပါင္းလုိ. ဗမာကို တုိက္ထုတ္ႏိုင္စီေကေလ. အဂၤလိပ္က ရခုိင္ကုိ ပီးထားေရ
စာခ်ဳပ္အတုိင္း ရခုိင္ေဂါင္းေဆာင္မ်ားလက္သုိ. ရခုိင္ျပည္ကို ျပန္မအပ္ပဲ
လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ သိမ္းပုိက္ထားေရ။ရခုိင္ေဂါင္းေ
ေထာင္ခ်လုိက္ကတ္ေတ။မင္းသားၾကီး
ေထာင္ေထ.မွာပင္ သီဆုးံလားခကတ္ေတ။မင္းသားၾကီးရြီ
ေပါက္ေတာျမိဳ.နယ္ ၀ျဖီးခ်ပ္ေတာင္ထက္တြင္ ျမဳပ္ႏွံထားေရလုိ. သမုိင္းအရ
သိရွိရပါေရ။မင္းသားၾကီးရြီဘန္း မသီခင္အေတာအတြင္းမွာ သူဧးသြီးျဖင္. ရီးခေရ
သီတန္းစာလည္း ထားခပါသိမ္.ေရ။မင္းသားအမွန္၊ ငါလွ်င္ၾကံကႏိုင္ငံရပ္စည္၊
တိုင္းျပည္အတြက္ကိုယ့္အသက္ကို၊ ရက္ရက္စြန္႔ခြာကုလားရြာ၌၊
ခႏၶာ႐ုပ္ေဟာင္းဘ၀ေျပာင္းလိမ့္ ---။
ျဖစ္ေၾကာင္းသံသရာ၊ သတၱ၀ါ႐ို႕မွန္စြာမခၽြတ္၊ သူမသတ္လည္းမလြတ္တခါ၊ သီအံ့ရာတည္း။
ကမၻာတာရွည္၊ သူ႐ို႕သည္လည္းအတည္မစိုး၊ ငါၿမီတိုးေသာ္အ႐ိုးတခါ၊ တြန္လိမ့္ရာ၏။
ေနာင္လာေနာက္လူ၊ ရခိုင္သူ႐ို႕အယူမေစာင္း၊
ငါ့လမ္းေၾကာင္းကိုေကာင္းေကာင္း
ငါ႐ို႕ရအံ့။လံု႕လရွိခံ၊ လိုလွ်င္ၾကံကနိဗၺာန္မခၽြတ္၊
လက္၀ါးခတ္သည္စဲြမွတ္ဤစာသီတမ္း
ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၃ နွစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေတ။ဂ်ပန္က ၃ႏွစ္။၁၈၈၅ ခုနွုိက္တြင္
အဂၤလိပ္ရုိ.ေရ ဗမာေျပကို သိမ္းယူေရ။ဗမာရုိဧး ၀ဋ္ၾကြီး
တစ္ပတ္ျပန္လည္လာေရလုိ. ေျပာရပါဖုိ.။ရခုိင္ရုိ.ေရလည္း ေနာက္ထပ္တစ္ဖန္
အဂၤလိပ္တိကုိ ေတာ္လွန္ျပန္ပါေရ။အဂၤလိပ္လက္ထက္ ျဗိတိသွ်အစုိးရက
နယ္နိမိတ္သတ္မွတ္လုိ. အုပ္ခ်ဳပ္ရီးအတြက္ ရခုိင္ေျပေရလည္း ျဗိတိသွ်
ဗားမားနန္. ျဗိတိသွ် အိႏၵိယလုိ. ခဲြပနာ အုပ္ခ်ဳပ္ေစာ္မွာ ရခုိ္င္ေျပ
အစိတ္စိတ္ အခဲြခံရေရ။ဘဂၤါဆယ္.ႏွစ္ျမိဳ.မွာ အပါအ၀င္ျဖစ္ေတ
ေမာက္သူဇာ၊ဒကၠာ၊ဂန္ဒီလာ၊သီလတ္၊
အစဟိန္.ေရ နယ္ျမီတိလည္း အပါအ၀င္ သက္ေထာင္၊ဖလံေထာင္၊ျမဳံေထာင္ အစဟိန္.ေရ
နယ္ေျမတိကုိလည္း အုပ္ခ်ဳပ္သူ အဂၤလိပ္တိက ျဗိတိသွ်-အိႏိၵယ
အုပ္ခ်ဳပ္ရီးလုပ္ေတ အခ်ိ္န္မွာ ပါလားခေရ။အဂု လက္ဟိန္. နာေမပုိင္ရာ ျဖစ္ေတ
ရခုိင္ေျပေရလည္း ဗားမား-ျဗိတိသွ်အုပ္ခ်ဳပ္ရီး လုပ္ေစာ္မွာ
ပါလားဘာေရ။အရွိဘက္ဆိုေစာ္ ေမာ္တင္စြန္း(ဟုိင္းကြ်န္းၾကီး)
ဘင္ဂၤါဆယ္ႏွစ္ျမိဳ.ထိ ပိုင္ေရ ရခုိင္တိနယ္ျမီတိ ရင္ကို အျခမ္းျခမ္း
ခြပ္ခံရေရပုိင္ ဟုိဘက္ကုိ တစ္ဖဲ၊ ေဒဘက္ကို တစ္ဖဲနန္. တစ္ခုေလ.သင္.
မက်န္လုိက္ မပုိင္ဆုိင္လုိက္ရေရ အျခီအနိန္မ်ိဳးတိမွာ ျဖစ္လားပါေရ။၁၉၄၂
ႏွစ္တြင္ ဗမာေျပ ဂ်ပန္လက္ေအာက္သုိ. က်ေရာက္ပါေရ။ရခုိင္တြင္လည္း ဂ်ပန္ကို
ေတာ္လွန္ခကတ္ပါေရ။ျမန္မာႏုိင္ငံ
အရင္ဆုးံေတာ္လွန္ခကတ္ေရလုိ.
သိရပါေရ။ဥဴးဘေစာ၊ဥဴးသာထြန္းေအာ
အစဟိန္.ေရ ရခုိင္ေဂါင္းေဆာင္တိကလည္း ေတာ္လွန္ခကတ္ပါေရ။အဂၤလိပ္နန္.
ဂ်ပန္တိကိုလည္း ရခုိင္တိကို ကိုယ္ရုိ.ပုိင္ဆုိင္ေရ နယ္ျမီတိကုိ
ျပန္လုိခ်င္ေရ အသိစိတ္ဓာတ္ျဖင္. မ်ိဳးခ်ိဳက္စိတ္ကို အျခီခံပနာ
ေတာ္လွန္ခကတ္ပါေရ။၁၉၄၈ ခုႏွုိက္ ဇန္န၀ါရီလ (၄)ရက္နိန္.တြင္ ဗမာေျပ
လြတ္လပ္ရီး ရလာပါေရ။ဗမာေျပလြတ္လြတ္လပ္ရီး
ၾကည္.လုိက္ေက ရခုိ္င္ႏုိင္ငံရီးေလာကကို ရခုိင္သားရုိ.က ေထ.ေထ.၀င္၀င္
မလုပ္ခေစာ္တိကို တြိ.ရပါေရ။၁၉၀၆ခုႏွိုက္မွာ (YMBA)ကို ရန္ကုန္မွာ
ေဖြ.ေစး လုိက္ေတ။ယင္းအေဖြ.အေစးမွာ ရန္
No comments:
Post a Comment